قرآنمظهر رحمت و جلوه ربوبیت خداوند و کتاب شناخت و تربیت انسان است و به دلیلبرخوردارى از چنین هویتى، مطالعه دقیق کتاب تشریع و نظام تکوین را به قصددریافت تصور روشن و واقع بینانه ازآنها به بشر توصیه مى نماید، تا از اینطریق، راه تعالى و تکامل خود را هموار و زمینه تشکیل و تأمین زندگى آرمانىخویش را در دو جهان، فراهم سازند.
ناکامى و گمراهى انسان از نگاه قرآن در صحنه زندگى، به اشتباه در برنامهریزى، قانون گذارى و نظام رفتار خلاصه نمى شود، بلکه تفسیر و تلقى غیرواقعبینانه از هستى را نیز در بر مى گیرد و به همین دلیل در این کتاب مقدس،آموزش حکمت و حقایق هستى در کنار تلاوت آیات الهى، تزکیه و تعلیم وحى، بهعنوان عامل مؤثر در جهت رهایى انسان از ضلالت مطرح است. (یتلوا علیهمآیاته و یزکّیهم و یعلّمهم الکتاب و الحکمة و ان کانوا من قبل لفى ضلالمبین) جمعه/ 2
بدین ترتیب، قرآن رسالت تعلیم و تربیت انسان را به عهده دارد و هر مفسر،پژوهنده و مربى که بدان روى آورد به گونه اى راهى به شناساندن نظام تربیتىقرآن مى جوید و به فرا خور فهم و توانش به تبیین دیدگاه هاى تربیتى اینکتاب آسمانى دست مى یابد.
شهید مطهرى، از معدود دانشمندانى است که به دلیل شخصیت علمى، فلسفى و حضورجدى در حوزه مکتب هاى تربیتى و فلسفى معاصر خود و برخوردارى کامل از تمامىویژگى ها و شرایط لازم براى یک مفسر، توانسته است گام هاى بلندى در راستاىتبیین و ارائه مکتب تربیتى قرآن بردارد، هر چند که تازه هاى استاد در اینرابطه، هنوز در آثار مختلف ایشان پراکنده اند و ارائه نظام مند آنهاهمچنان یک نیاز شمرده مى شود!
از ویژگى هاى یافته هاى تربیتى شهید مطهرى از قرآن که بهره گیرى از آنبراى نهادهـاى پرورشى قـابل توصیه مى باشد، توجه همزمان به فلسفه آموزش وپرورش و روش تربیتى قرآن است که در این نوشته به صورت فشرده، به مطالعهگرفته مى شود.
گرچهتوجه به فلسفه تربیت، پیشینه اى تاریخى به قدمت خود تربیت دارد و هر مربىو نظام تربیتى به گونه اى دیدگاه هاى زیربنایى و فلسفى این حوزه معرفتى رانیز به بحث گرفته است، ولى جداسازى فلسفه تربیت از روش تربیتى همچنانفلسفه سایر علوم، گذشته چندان درازى ندارد. تعریف هایى که براى (فلسفهتربیت) ارائه شده اند، به صورت روشن و تا حدودى همصدا پیوند بایدهاى نظاماخلاقى را با مباحث کلى و فلسفى تردید ناپذیر مى دانند، از آن جمله گفتهاند:
عناصرى که تشکیل دهنده یک نظام تربیتى هستند و به صورت نظامدار و منطقى باهم ارتباط دارند، در حقیقت برآمده و متأثر از پرسش ها و بحث هاى کلى اندکه ماهیت فلسفى و وجود شناختى دارند و از چیستى انسان (موضوع تربیت) وارزش هاى انسانى (محتواى قابل انتقال به تربیت شونده) که دو عنصر اساسى درنظام تربیتى مى باشند، سخن مى گویند. 1
جان دیوئى مى نویسد:
(… اگر بخواهیم تعلیم و تربیت را به عنوان جریان تشکیل گرایش هاى اساسى،عقلانى و عاطفى نسبت به طبیعت و همنوعان تلقى کنیم، در این صورت ممکن استفلسفه را به صورت تئورى کلى یا اساس فطرى تعلیم و تربیت تعریف کنیم.)2
هاروى سیگل مى نویسد:
(مقصود فلسفى بودن فرد در ارتباط با آموزش و پرورش… یعنى به دست آوردن یکاحساس معنى، هدف و تعهد شخصى رضایت بخش براى هدایت فعالیت هاى او به عنوانیک مربى.)3
در تعبیرهایى از این دست، این مطلب به چشم مى خورد که موفقیت یک نظامتربیتى در گرو این است که تکیه بر یک دید کلى قانع کننده در مورد هستى،انسان و چیستى مفاهیم نظام تربیتى داشته باشد. دانشى که این نیاز رابرآورده مى سازد فلسفه آموزش و پرورش نام دارد.
شهید مطهرى در مطالعات تفسیرى ـ تربیتى خویش، به این مهم به طور جدى توجهداشته و در کنار تلاش گسترده اش جهت تبیین روشن تمامى عنوان هاى کلیدىتربیت ـ که محور عمده فلسفه آموزش و پرورش را تشکیل مى دهند4 ـ در پرتوآیات قرآن، به مطالعه انسان، جهان و آفریدگار هستى مى پردازد.
ادامه مطلب
درباره این سایت